Δευτέρα 2 Αυγούστου 2010

Σαπφώ Νοταρά...και η ερημιά της...




(Από τη ''Χαρτοπαίχτρα'')
Πρώτες Πληροφορίες
Θα ξεκινήσω την επίσημη λειτουργία αυτού του blog, με ένα αφιέρωμα στην αξέχαστη ηθοποιό Σαπφώ Νοταρά. Ένα ταλέντο που κατ εμέ αδικήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Γεννήθηκε το 1907 στο Ηράκλειο Κρήτης, με πραγματικό επίθετο το ''Χανδάνου''. Ήταν από τις λίγες κοπέλες της εποχής της, που τέλειωσε το πανεπίστημιο. Ασχολήθηκε αρκετά στα νιάτα της και με το χορό. Τότε είχε πιστέψει και σε όλες τις φεμινιστικές ιδέες της εποχής. Και όμως, ήρθε η μέρα που τα άφησε όλα αυτά για το θέατρο. Για μια επίστημονα, μια τέτοια απόφαση ισοδυναμούσε με αυτοκτονία. Δεν δείλιασε ωστόσο. Ήταν ελεύθερη ύπαρξη, δεν θέλησε να συμβιβαστεί στη ρουτίνα της καθημερινής ζωής.
Η Αρχή Του Ονείρου...
Σπούδασε στην Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου (σήμερα αποτελεί, το Εθνικό Θέατρο) και στη δραματική σχολή του Πειραικού συνδέσμου. Από την οδό που βρισκόταν η δεύτερη σχολή της, πήρε και το όνομα με το οποίο έγινε γνωστή.Νοταρά. Η βροντερή φωνή που όλοι θυμόμαστε, ήταν ψεύτικη. Την υιοθέτησε, όταν ακούσε ένα παιδάκι να της λέει ''Σταμάτα, σε πυροβολώ!''. Βέβαια, χρησιμοποίησε μόνο την πρώτη ύλη. Το 1926 έγινε μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών. Το 1934, άρχισε να ασχολείται με το ελεύθερο θέατρο στους θιάσους της Μαρίκας Κοτοπούλη, της Κ.Κατερίνας, του Δ.Χορν κ.λ.π. Μάλιστα στο θίασο της Κοτοπούλη συχνά ντουμπλάριζε το ρόλο της μεγάλης πρωταγωνίστριας, εναλλάξ με τη Γεωργία Βασιλειάδου, όταν η Κοτοπούλη έλειπε σε ταξίδια στο εξωτερικό.
Κινηματογράφος
Στον κινηματογράφο, η πρώτη της εμφάνιση ήταν στη ''Λύκαινα'' το 1951, μια ταινία της Μαρίας Πλυτά. Ακολούθησαν το 1953, το ''Κυριακάτικο Ξύπνημα'' πλάι στο χρυσό ζεύγος της εποχής, Λαμπέτη-Χορν,η ''Συνοικία το Όνειρο'' του Αλέκου Αλεξανδράκη, με πρωταγωνιστή τον ίδιο και τον Μάνο Κατράκη, το ''Αχ, αυτή η γυναίκα μου'' με Βουγιουκλάκη-Παπαμιχαήλ, ''Η χαρτοπαίχτρα'' με τη Ρ.Βλαχοπούλου, το ''Παιδί της μαμάς'' ως κινηματογραφική μητέρα του Γ.Βογιατζή. Έπαιξε μόνο σε 29 ταινίες, σχετικά λίγες δηλαδή, μα όλες αξέχαστες.
Η προσωπικότητα της
Ήταν αλήθεια, ηθοποιός τεραστίων διαστάσεων. Έδινε ύλη στις λέξεις. Μεταμορφωνόταν μέσα σε δευτερόλεπτα. Θυμηθείτε τη να λέει ''Μπουρλότο!'' ή ''Εδώ μέσα γίνονται σόδομα και γόμορα!'' Επιθυμούσε όλα τα χρόνια που ήταν ενεργή ένα δικό της θέατρο. Ήταν συνεχώς σαν ετοιμοθάνατη γελωτοποιός. Την πείραζε αυτό, συχνά προσπαθούσε να το ακυρώσει. Κάποια φορά, σε μια καφετέρια, ένας σερβιτόρος σερβιροντάς την,γελούσε καθώς την έβλεπε. Εκείνη του είπε άγρια ''Τι γελάς βρε; Εδώ δεν είμαι ο ρόλος. Εδώ είμαι η κυρία Νοταρά. Είναι σαν να σε συναντήσω εγώ στην Πανεπιστημίου, να σε γνωρίσω και να σου πω ''Φέρε μου ένα νερό!'' ''. Αγρίευε συχνά η Νοταρά. Ήταν καχύποπτη και ανυπότακτη.Σίγουρα ήθελε να πλασάρει ένα ύφος διαφορετικό, απ'αυτό που κατάφερε να περάσει στο ευρύ κοινό. Ένα ύφος ατσαλάκωτο και τρυφερό. Της άρεσε η μοναξιά, ήθελε να είναι απομονωμένη. Ειδικά τα τελευταία της χρόνια. Ωστόσο όταν συναντούσε κάποιον έξω, ένα άνθρωπο άστεγο ή εγκαταλελειμμένο, η ύπαρξη της χτυπούσε συναγερμό.Πραγματικά, συγκλονιζόταν, ηλεκτριζόταν.
Και ο έρωτας;
Τι θέση είχε άραγε ο έρωτας στη ζωή της; Κάποτε στον Μεσοπόλεμο, όταν η Σαπφώ ήταν όμορφη με καταπληκτικό σώμα, την ερωτεύτηκε ένας εργοστασιάρχης από την Αλεξάνδρεια και θέλησε να την παντρευτεί. Μάλιστα, της υποσχέθηκε πως αν τον παντρευόταν θα της έχτιζε όχι ένα, άλλα τρία θέατρα. Ένας φίλος της, την ρώτησε ''Μα, Σαπφώ γιατί δεν τον παντρεύτηκες τον άνθρωπο αυτό; Να αποκτήσεις και τα θέατρα;'' Η Σαπφώ αγρίεψε. ''Γιατί δεν τον αγαπούσα βλάκα!'' Ο φίλος της, της ξαναλέει ''Έπρεπε να θυσιάσεις τα προσωπικά σου αισθήματα χάριν της τέχνης''. Η Σαπφώ άστραψε και βρόντηξε. ''Ηλίθιε!Αυτός ήταν ένας βιομήχανος, χημικός, εργοστασιάρχης, που έκανε πειράματα και είχε παραμορφωθεί!Σαν τον Φρανκενστάιν είχε καταντήσει!'' Το 1945 την ερωτεύτηκε και ένας αντάρτης. Όμως τον εκτέλεσαν. Όποτε μιλούσε για αυτό, τα μάτια της γέμιζαν δάκρυα και η φωνή της έσπαγε. Υπάρχει και ένα τελευταίο γλυκόπικρο περιστατικό. Την εποχή που γύριζαν στο Κάιρο το ''Κυριακάτικο Ξύπνημα'', ο Γιάννης Τσαρούχης την πλησσίασε σε κάποιο διάλειμμα και της είπε αναπάντεχα ''Σαπφώ, θα'θελες να παντρευτούμε και να κάνουμε μαζί ένα παιδί;'' Η Σαπφώ του απάντησε ''Άντε στο διάολο,Γιάννη'' και απομακρύνθηκε αμέσως. Πίστεψε πως επρόκειτο για πλάκα, καθώς τριγυρνούσε με μια φωτογραφική μηχανή και αποθανάτιζε τους γάμους των φελάχων, των αγροτών της Αιγύπτου, δηλαδή. Χρόνια αργότερα, στις πρόβες για τις ''Τρωάδες'', ο Τσαρούχης της είπε πάλι ξαφνικά, ''Αν είχες αποδεχτεί την πρότασή μου, που σου έκανα τότε, τώρα το παιδί μας θα ήταν εικοσί έξι ετών Σαπφώ...'' Η Νοταρά έπαθε σοκ. ''Μα, δεν κατάλαβα ότι το εννοούσες. Αλήθεια, το εννοούσες Γιάννη;'' Εκείνος απάντησε πως ναι, το εννοούσε. Η συζήτηση σταμάτησε κάπως έτσι.
Μοναξιά....
Τα χρόνια πέρασαν. Η Σαπφώ ζούσε σε ένα φτωχικό δυάρι κάτω από την Ακρόπολη. Το σπίτι ήταν γεμάτο παλιές εφημερίδες, παράξενα καπέλα και χιλιάδες παλιές τουαλέτες. Οι ντουλάπες ήταν γεμάτες. Ένα σπίτι ασφυκτικό. Το πρωί της άρεσε να πίνει μόνη της, καφέ στα καφενεία γύρω από το Κουκάκι όπου έμενε. Και αν γέρασε όμως τα χέρια της παρέμειναν πανέμορφα. Άσπρα, λιγνά, αριστοκρατικά που πήγαιναν κόντρα στο υπόλοιπο σκαρί της. Συχνά ξενυχτούσε στη κουζίνα του σπιτιού της καπνίζοντας. Τα φορέματα της, ήταν γεμάτα από καψίματα τσιγάρων. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησε πως δεν μπορούσε να μάθει πια απ'έξω λόγια ρόλων. Τρόμαξε, εξαφανίστηκε. Αργότερα όμως, διάβασε Παπαδιαμάντη, για το Τρίτο πρόγραμμα. Το ''Έρωτας στα χιόνια'' το διάβασε με πραγματικό πόνο ψυχής. Είπε τόσο σπαρακτικά τη φράση ''είχεν αποκτήσει τέκνον και είχε αποτεκνωθεί!''
Απόψεις άλλων για αυτή
Η Έλλη Λαμπέτη, είχε πει εύστοχα για τη Σαπφώ Νοταρά στην τελευταία της εξομολόγηση στη δημοσιογράφο Φρίντα Μπιούμπι τα εξής : ''Στην Ελλάδα για να είσαι πρώτη, πρέπει να είσαι ωραία. Άμα σε δουν ωραία σε θέλουν και για ηθοποιό. Όταν μπερδεύεις όμως την ομορφιά με το ταλέντο, ούτε την ομορφιά μπορείς να εκτιμήσεις σωστά, ούτε το ταλέντο. Γιατί, μήπως η Σαπφώ Νοταρά δεν έχει πάει χαμένη στην Ελλάδα; Τι ταλέντο Θέε μου!Και τι κακιά γυναίκα! Πως να μην είσαι κακιά όταν δεν σ'αφήνουν να δουλέψεις, να καλλιεργήσεις το ταλέντο σου και σε κοροιδεύουν που είσαι άσχημη;Γιατί, πρέπει να ξέρεις, της έχουν φερθεί πολύ άσχημα της Νοταρά. Δεν βρίσκανε ρόλους να της δώσουνε. Πως να μη στραφεί εναντίον όλων και πως να μην είναι γεμάτη μίσος;Η αδιαφορία των άλλων για το ταλέντο της, την έκανε έτσι. Τι ηθοποιός αλήθεια!Πώς κοιτούσε όταν παίζαμε μαζί στη Φιλουμένα!Μου έκανε μεγάλη εντύπωση...'' Ο Κώστας Γεωργοσόπουλος σε κάποια κριτική του, προσδιόρισε το καλλιτεχνικό της στίγμα. ''Τόσο μεγάλη εξακτίνωση ταλέντου δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ξαφνικά!Πρέπει να υπάρχει υποδομή.Πρέπει να υπάρχει περιπέτεια βίου. Πρέπει να υπάρχει άσκηση.Γι'αυτό ακριβώς αυτοί οι ηθοποιοί, αυτού του είδους, έλαμψαν αμέσως στον κινηματογράφο...''
Το τέλος...
Τη Σαπφώ Νοταρά την βρήκανε νεκρή, ύστερα από δύο -και πάνω- μέρες στο διαμέρισμα της, στη πλατεία Κουμουνδούρου. Η θυρωρός καθώς και ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου που λειτουργεί στο ισόγειο και που η Σαπφώ ήταν συχνή πελάτισσα του, ανησύχησαν και έσπασαν την πόρτα αντικρίζοντας με φρίκη το άψυχο σώμα της. Ήταν το 1985. Και η ημερομήνια που έφυγε, 11 Ιουνίου. Ο Ματθαίος Μουντές, στο ''Έθνος'' έγραψε για αυτή : ''Τράβηξε το δρόμο που κι άλλοι πολλοί τραβήξανε κουβαλώντας το ασήκωτο βάρος της ερημιάς.Όχι της μοναξιάς. Της ερημιάς.Ίσως εκεί που πηγαίνει κυρτή και ταπεινωμένη δει επιτέλους να ανατέλλει και για αυτή ένα φως πιο εκλεκτικό. Εδώ κάτω έμεινε μονόχνοτη και αγκαθερή, ισοζυγιάζοντας τις επιθυμίες της για επικοινωνία με τις ασίγαστες ορμές της για ερήμωση.Η Σαπφώ ήταν ένας ερημίτης μέσα στον ορυμαγδό της Βαβυλώνας. Έτσι που έφυγε είναι σαν να ήθελε να σφραγίσει με τον θάνατό της μια μοίρα που διάλεξε να τη ζήσει. Την ερημιά. Η Νοταρά καλλιέργησε με πείσμα την ερημιά της σαν ένα φυτό εσωτερικού χώρου με ημίφως, άνυδρα και με μια σπαραχτική καρτερία.'' Έφυγε μόνη, αβοήθητη στο διαμερισματάκι της. Το ενοίκιο το πλήρωνε κάποιος νεαρός, από χρόνια θαυμαστής της. Πέθανε μα η τηλεόραση συνέχισε αδιάφορα να παίζει..
(Από το ''Κυριακάτικο Ξύπνημα'' με το Δημήτρη Χορν)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου